(TBTCVN) - Dịch Covid-19 đang tác động rất mạnh mẽ tới cả kinh tế và đời sống xã hội. Để có thể vừa kiểm soát dịch bệnh, vừa thực thi các gói hỗ trợ kinh tế, duy trì nguồn lực tăng trưởng dài hạn, Chính phủ cần dựa vào sự tham gia của toàn dân chứ không thể chỉ dựa vào nguồn lực Nhà nước.
PGS.TS Tô Trung Thành - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân.
Đây là ý kiến của PGS.TS Tô Trung Thành - Trường Đại học Kinh tế Quốc dân trong cuộc trao đổi với phóng viên TBTCVN.
* PV: Ông đánh giá thế nào về tác động của dịch bệnh Covid-19 đối với kinh tế Việt Nam?
- PGS.TS Tô Trung Thành:Tại Việt Nam, dịch Covid-19 tác động đến nền kinh tế rất mạnh mẽ, nhiều chiều và lâu dài. Kinh tế sẽ suy giảm nhanh chóng do giảm mạnh đến cả tổng cung (các doanh nghiệp (DN) suy giảm sản xuất, đứt gãy nguồn cung đầu vào...) và tổng cầu (nhu cầu tiêu dùng trong nước và đầu tư sản xuất suy giảm, xuất khẩu giảm mạnh...). Đặc biệt, Việt Nam hiện đã là một nền kinh tế có độ mở lớn với thế giới, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trên GDP đã lên trên 200%, cao nhất trong khu vực. Khu vực đối ngoại (xuất nhập khẩu, FDI) lại là đầu tàu cho tăng trưởng trong những năm qua, nay đang và sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng do diễn biến xấu từ thế giới. Do đó, tác động của dịch đến nền kinh tế sẽ khuyếch đại nhiều hơn.
Nếu dịch bệnh chỉ kéo dài 2 đến 3 tháng, đa phần các DN bị ảnh hưởng vẫn có thể chịu đựng được. Có thể một số các DN nhỏ sẽ phải tạm ngừng hoạt động do không đủ vốn lưu động. Các chủ DN quy mô lớn và trường vốn vẫn có thể trả cho người lao động có hợp đồng ở mức lương tối thiểu. Đa số người lao động sẽ sử dụng tiền tiết kiệm để chi tiêu thay vì tìm việc làm mới.
Tuy nhiên, nếu dịch bệnh tiếp tục kéo dài thêm 3 tháng, 6 tháng, thậm chí đến hết năm, thì khả năng nền kinh tế rơi vào thời kỳ suy thoái là rất cao nếu không có những giải pháp đột phá và quyết liệt. Những tác động ở trên đã phân tích sẽ tiếp tục bị xoáy sâu bởi vòng xoáy tổng cung giảm, sản xuất suy giảm, DN không thể trụ vững phải ngưng sản xuất, sa thải lao động, thu nhập người lao động giảm xuống, khiến tổng cầu giảm, tiếp tục làm sản xuất suy giảm... Suy thoái trong nền kinh tế thực cũng sẽ gây áp lực lớn đến hệ thống tài chính tiền tệ - xương sống của nền kinh tế, theo đó, tiếp tục tác động ngược trở lại khu vực kinh tế thực.
Về dài hạn, các nguồn lực của nền kinh tế được dành cho ngành Y tế phục vụ công tác phòng và chữa bệnh ngày càng gia tăng, trong bối cảnh tổng ngân sách suy giảm do nguồn thu giảm sút mạnh. Theo đó, các nguồn lực cho đầu tư phát triển suy giảm. Bên cạnh đó, vốn con người cũng bị suy giảm mạnh cho bệnh tật, chất lượng giáo dục suy giảm. Từ đó, tăng trưởng dài hạn của nền kinh tế cũng bị ảnh hưởng.
* PV: Vậy ông đánh giá thế nào một kịch bản tăng trưởng cho năm nay?
- PGS.TS Tô Trung Thành:Trong ấn phẩm thường niên của Trường Đại học Kinh tế quốc dân “Đánh giá kinh tế Việt Nam thường niên 2019”, nhóm nghiên cứu chúng tôi đã đưa ra một số kịch bản tác động của riêng việc hạn chế giao thương với Trung Quốc đến kinh tế Việt Nam, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 như tác động của việc hạn chế quan hệ thương mại qua đường tiểu ngạch với Trung Quốc; tác động của ngành du lịch giảm sút; tác động của việc suy giảm nhập khẩu từ Trung Quốc và tổng hòa một số kịch bản trên. Nếu tổng hòa kịch bản xuất nhập khẩu tiểu ngạch với Trung Quốc giảm 30%, thiệt hại doanh thu du lịch 5,9 tỷ USD và nhập khẩu từ Trung Quốc cho sản xuất giảm 5% thì GDP dự báo có thể giảm 0,6%. Trong kịch bản tổng hòa các yếu tố, nếu thiệt hại doanh thu du lịch nặng nề hơn (7,79 tỷ USD), thì GDP dự báo sẽ giảm 0,8%.
Bên cạnh đó, nếu tính cả ảnh hưởng của hạn hán và xâm nhập mặn của vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thì GDP có thể giảm sâu hơn. Theo số liệu ước tính, ảnh hưởng của thời tiết khiến nhóm ngành nông lâm, thuỷ sản giảm khoảng 1%, tính toán từ bảng cân đối liên ngành liên vùng giữa ĐBSCL và phần còn lại của Việt Nam cho thấy GDP cả nước giảm khoảng 0,1%. Kết hợp hai yếu tố có thể kéo giảm GDP cả nước 0,7% - 0,9%. Nếu tính cả tác động của Covid-19 hiện đã lan rộng ra các khu vực khác của thế giới như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, châu Âu chắc chắn nền kinh tế còn bị ảnh hưởng nặng nề hơn rất nhiều.
Ủng hộ qua tin nhắn – một trong những hình thức để người dân và doanh nghiệp cùng chung tay phòng chống dịch bệnh COVID-19
* PV: Trong bối cảnh này, ông và nhóm nghiên cứu có khuyến nghị chính sách gì để đối phó với tác động của dịch bệnh?
- PGS.TS Tô Trung Thành: Dịch Covid-19 có thể sẽ còn kéo dài thêm 6 -7 tháng nữa hoặc hơn nữa. Chính phủ cần có những giải pháp để giúp nền kinh tế phục hồi. Trước đó, Chính phủ cần ưu tiên các nguồn lực để ngăn ngừa, phát hiện, cách ly và dập dịch quyết liệt nhằm đảm bảo dịch không được lây lan trên diện rộng. Trong ấn phẩm mới này, chúng tôi đã đề xuất nhóm các giải pháp, trong đó một số giải pháp chủ yếu là:
Thứ nhất, không nên lạm dụng chính sách tiền tệ để kích thích nền kinh tế. Ngân hàng Nhà nước chủ yếu đảm bảo và hỗ trợ thanh khoản cho các ngân hàng thương mại để giúp các ngân hàng có thể hỗ trợ về điều kiện tín dụng, giảm lãi suất, hay cơ cấu lại thời hạn trả nợ.... cho các DN đang gặp khó khăn vì đại dịch, đặc biệt là các DN tư nhân, DN vừa và nhỏ. Điều này sẽ giúp các DN gia tăng được tính thanh khoản, điểm mấu chốt giúp các DN trụ lại được trong giai đoạn khó khăn này. Cần lưu ý, Chính phủ hỗ trợ và khuyến khích các ngân hàng chia sẻ khó khăn với DN, chứ không nên là chính sách kích thích kinh tế và hỗ trợ lãi suất quy mô lớn như năm 2009. Việc gia tăng mạnh cung tiền và tín dụng mới có thể có rủi ro về lạm phát. Cần kiên định với mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô trong dài hạn.
Thứ hai, Chính phủ cần tập trung hơn vào chính sách tài khóa chủ động, giúp cho các DN giảm được các gánh nặng chi phí, từ đó chống đỡ tốt hơn trong đại dịch. Nên tập trung áp dụng một số chính sách miễn giảm thuế phí, phí; giãn thuế GTGT, thuế TNDN, bảo hiểm xã hội (BHXH) cho các DN phải ngưng sản xuất hoặc sản xuất cầm chừng do dịch COVID-19. Hiện nay các chi phí liên quan đến lương như BHXH đang là một gánh nặng lớn đối với DN. Trong bối cảnh các nguồn lực tư nhân và FDI đều bị giảm sút do dịch Covid-19, thì vai trò vốn từ ngân sách nhà nước trở nên quan trọng và cần được tăng cường.
Thứ ba, để duy trì được tổng cầu của nền kinh tế, không để suy giảm mạnh và xoáy sâu vào suy thoái, Chính phủ phải chủ động củng cố và gia tăng chi tiêu cho an sinh xã hội; tăng trợ cấp thất nghiệp, kéo dài thời hạn nhận bảo hiểm thất nghiệp và giải quyết các thủ tục nhận trợ cấp thất nghiệp nhanh chóng; nâng mức khởi điểm thuế thu nhập cá nhân; hỗ trợ nhóm người dễ bị tổn thương (lao động trình độ thấp, lao động khu vực phi chính thức, khu vực DN nhỏ và vừa...).
Thứ tư, với nguồn lực ngân sách hạn hẹp hiện nay, để có đủ nguồn lực vừa đối phó với dịch bệnh Covid-19, vừa phải thực thi các gói hỗ trợ kích thích kinh tế, vừa phải duy trì những nguồn lực tăng trưởng dài hạn, Chính phủ cần dựa vào sự tham gia của toàn dân chứ không thể chỉ dựa vào nguồn lực của Chính phủ. Vì vậy, khuyến khích các hoạt động xã hội hóa, đóng góp của DN và người dân chung tay chi phí cho dịch bệnh là rất cần thiết hiện nay.
* PV: Xin cảm ơn ông!
Theo Thời báo Tài chính Việt Nam
Link bài viết: Chống dịch Covid-19 cần dựa vào nguồn lực toàn xã hội